Dna moczanowa to choroba metaboliczna, która dotyczy około 2 proc. populacji, zwłaszcza mężczyzn i osób starszych. Objawia się ona silnymi bólami stawów. Mimo że jej dolegliwości bywają bardzo uciążliwe, to prawidłowa dieta w dnie moczanowej potrafi skutecznie je powstrzymać. Warto więc sprawdzić, po jakie produkty sięgać, a z których kategorycznie zrezygnować, aby poprawić swoje samopoczucie i ograniczyć ból podczas ataków.
Z tego artykułu dowiesz się:
- Dna moczanowa – co to jest?
- Objawy dny moczanowej
- Co sprzyja napadom dny moczanowej?
- Dna moczanowa – stadia choroby
- Dieta przy dnie moczanowej – co należy wykluczyć?
- Co jeść, aby uniknąć ataku dny moczanowej?
- Stężenie kwasu moczowego a obróbka termiczna żywności
- Dieta w przebiegu dny moczanowej – ogólne zalecenia
- Odchudzanie w przebiegu dny moczanowej
- Komponowanie diety w dnie moczanowej – przykładowy jadłospis
- Szansa na wyleczenie dny moczanowej
- Podsumowanie
Dna moczanowa – co to jest?
Dna moczanowa, określana też jako podagra lub skaza moczanowa, to choroba metaboliczna polegająca na odkładaniu się kwasu moczowego we krwi. Związek ten jest końcowym produktem rozkładu związków purynowych, które wchodzą w skład jąder komórkowych. Przyczyną choroby jest:
- nadmierne wytwarzanie kwasu moczowego na skutek zwiększonego rozpadu jąder komórkowych
lub
- upośledzone wydalanie kwasu moczowego z organizmu wraz z moczem.
U chorych cierpiących z powodu dny moczanowej kwas moczowy w postaci kryształków moczanów otoczony tkanką łączną odkłada się w mięśniach, w tkance podskórnej oraz w stawach. Powstające w ten sposób złogi powodują odczyn zapalny, co stanowi przyczynę niszczenia chrząstek i powierzchni stawowych. W efekcie wysokie stężenie kwasu moczowego we krwi prowadzi do zapalenia stawów i silnych dolegliwości bólowych. Dna moczanowa atakuje najczęściej staw śródstopno-paliczkowy, może mieć również postać tzw. guzków dnawych. Pojawiające się zapalenie stawów najczęściej dotyczy dużego palca, ale również stawów skokowych, kolanowych, nadgarstkowych, czy innych palców.
Dnę moczanową diagnozuje się najczęściej u mężczyzn pomiędzy 30 a 50 rokiem życia. Często jest ona spowodowana predyspozycjami genetycznymi.
- 20 składników aktywnych
- wspiera metabolizm
- pomaga w kontroli wagi
- darmowa opieka dietetyka przez 50 dni
Objawy dny moczanowej
Pojawienie się wysokiego stężenia kwasu moczowego we krwi typowe dla skazy moczanowej charakteryzuje się występowaniem co pewien czas ostrych napadów. Najczęściej mają one miejsce w nocy. Objawy bólowe pojawiają się zazwyczaj nagle i towarzyszą im:
- podwyższona temperatura ciała,
- obrzęk stawu,
- zaciemnienia skóry,
- duża bolesność zajętego stawu.
Napad dny moczowej mija zazwyczaj po kilku dniach lub tygodniach, a następnie może pojawić się po kilku miesiącach, a nawet latach.
Co sprzyja napadom dny moczanowej?
Zazwyczaj dnie moczanowej towarzyszy początkowo objęcie jednego stawu, a między napadami pacjent nie odczuwa żadnych dolegliwości bólowych. Jednak po wielu latach nieleczonej choroby dochodzi do przewlekłego wielostawowego stanu zapalnego, któremu mogą towarzyszyć powikłania ze strony innych narządów, zwłaszcza nerek i układu krążenia.
Istnieje szereg czynników, które wpływają na częstotliwość napadów choroby. Najważniejszym z nich jest nieprawidłowa dieta przy dnie moczanowej zawierająca wiele związków purynowych. Około 12 proc. przypadków choroby wynika ze zbyt wysokiego spożycia puryn. Innymi czynnikami predysponującymi są: nadwaga, otyłość, stres, nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, cukrzyca, zaburzenia gospodarki lipidowej, niektóre leki oraz zwiększony wysiłek fizyczny.
Dna moczanowa może wynikać również predyspozycji genetycznych. Pacjenci borykający się z zespołem Lescha-Nyhana, chorujący na częściowy lub całkowity niedobór enzymu odpowiedzialnego za kontrolę poziomu kwasu moczowego, często zmagają się również z artretyzmem. Innymi czynnikami ryzyka są niedawno przebyte zabiegi operacyjne, odwodnienie, zakażenia, czy też przebyte choroby.
Dna moczanowa – stadia choroby
Niezdiagnozowana podagra może obejmować kilka etapów choroby:
- Okresy międzynapadowe
- Ostre napady zapalenia stawów
- Okres bezobjawowej hiperurykemii,
- Dnę przewlekłą – zaawansowaną
Dieta przy dnie moczanowej – co należy wykluczyć?
Celem diety w dnie moczanowej jest zmniejszenie stężenia kwasu moczowego we krwi. To właśnie dlatego w postępowaniu dietetycznym kluczowe jest żywienie obejmujące ograniczenie związków purynowych. Co więcej, ważny jest nie tylko sam dobór produktów spożywczych, ale również sposób ich przygotowywania do spożycia.
Z diety należy wykluczyć źródła puryn:
- zupy i dania na wywarach mięsnych,
- galarety mięsne,
- podroby,
- dziczyzna, baranina,
- wędliny i konserwy mięsne
- owoce morza i ryby, takie jak sardynki, śledzie, szproty,
- czekolada,
- napoje: kawa naturalna, herbata, kakao,
- nasiona roślin strączkowych: soczewica, groch, fasolka szparagowa,
- grzyby,
- szpinak,
- ostre przyprawy,
- rabarbar,
- tłuszcze zwierzęce (z wyjątkiem masła i śmietany).
Jednocześnie na diecie należy też bezwzględnie unikać alkoholu.
Co jeść, aby uniknąć ataku dny moczanowej?
Podagra zaliczana jest do grupy chorób metabolicznych, jednak odpowiednio dobrana dieta przy dnie moczanowej pozwala znacznie ograniczyć, a nawet wyeliminować ataki choroby. W prawidłowym planowaniu żywienia zaleca się produkty z niewielką ilością puryn lub niezawierające ich w ogóle. Wśród produktów ograniczających objawy choroby zaleca się:
- mleko i sery,
- jaja,
- śmietanę i masło w ograniczonych ilościach,
- owoce i warzywa (z wyjątkiem nasion roślin strączkowych i szpinaku),
- ryż,
- miód, dżemy, marmolady.
Na diecie dozwolone są także produkty zbożowe oraz mięsa w ograniczonej ilości – około 50 g/dobę. Powinny być one gotowane w dużej ilości wody.
Warto też zwrócić uwagę na spożywane napoje. Z płynów należy unikać mocnej kawy, herbaty, kakao, czy alkoholu. Zamiast nich warto spożywać kawę zbożową, herbatę owocową i ziołową, przegotowaną wodę, wodę mineralną alkaliczną, wodę z sokami owocowymi. Można też pozwolić sobie na chude mleko, jogurty, kefiry i koktajle owocowe.
Stężenie kwasu moczowego a obróbka termiczna żywności
Bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na częstotliwość ataków podagry jest także sposób przygotowywania posiłków. Zakazane są zupy i sosy na wywarach kostnych, mięsnych, czy grzybowych. Nie należy też spożywać potraw smażonych, pieczonych i duszonych.
Przygotowywane potrawy można zagęszczać dekstrynami lub zawiesinami z mąki i mleka. Natomiast warzywa i owoce powinny być serwowane w postaci gotowanej. Dopuszczalne jest także spożycie surówek i soków.
Dieta w przebiegu dny moczanowej – ogólne zalecenia
Istnieje też kilka zaleceń dotyczących stylu życia oraz sposobu jedzenia. Posiłki powinny być spożywane 4-5 razy na dobę w odstępach co 3-4 godziny. Jednocześnie ostatni posiłek nie powinien być zjadany później niż na 4 godziny przed snem. Pozwala to uniknąć zatrzymywania się większych ilości kwasu moczowego we krwi podczas snu.
Podczas ataku dny moczanowej zalecana jest dieta bezmięsna. W łagodzeniu dolegliwości bólowych najlepiej sprawdza się dieta płynna oraz kleikowo-owocowa.
Odchudzanie w przebiegu dny moczanowej
Nadwaga i otyłość zaliczane są do czynników, które zwiększają prawdopodobieństwo zachorowania na dnę moczanową. W przebiegu choroby zaleca się więc normalizację masy ciała.
Podczas stosowania diety redukcyjnej w normalnych ilościach należy jeść białko, witaminy i sole mineralne. Ich ilość powinna być dostosowana do zalecanego dziennego spożycia – RDA. Z kolei tłuszcze należy ograniczyć do połowy zalecanego spożycia. Jednocześnie warto zwiększyć ilości spożywanych węglowodanów, ponieważ w przeciwieństwie do tłuszczów wzmagają one wydalanie moczanów z organizmu.
Komponowanie diety w dnie moczanowej – przykładowy jadłospis
Śniadanie
Pieczywo pełnoziarniste, twarożek z pomidorem i świeżymi ziołami, kawa zbożowa z mlekiem o niskiej zawartości tłuszczu
II Śniadanie
Bułka graham z jajkiem gotowanym i sałatą, sok wieloowocowy
Obiad
Zupa ziemniaczana na wywarze warzywnym, risotto z mięsem drobiowym w sosie koperkowym, brokuły, kompot z porzeczek
Podwieczorek
Drożdżówka z marmoladą, koktajl mleczno-warzywny
Kolacja
Kluski śląskie, surówka z marchewki i pora, kefir
Szansa na wyleczenie dny moczanowej
Możliwie szybkie rozpoznanie dny moczanowej i wdrożenie właściwego leczenia zwiększa szansę na ustąpienie objawów i długotrwały powrót do zdrowia. Nie warto więc bagatelizować dolegliwości bólowych w okolicach stawów i jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Aby uniknąć nawrotów choroby, należy zadbać o zdrowy styl życia, unikanie alkoholu, palenia oraz spożywanie zalecanych produktów. Jednocześnie warto pamiętać, że nieleczona dna moczanowa związana jest z wysokim stężeniem kwasu moczowego, co może powodować znaczne upośledzenie sprawności ruchowej.
Aby utrzymać prawidłowy poziom kwasu moczowego, ważne jest trzymanie diety nie tylko podczas ataku choroby, ale również na co dzień. Równie ważne jest stałe monitorowanie masy ciała, ciśnienia tętniczego, lipidów oraz stężenia glukozy we krwi.
Podsumowanie
Dna moczanowa to jedna z nielicznych chorób metabolicznych, których objawy można wyeliminować lub znacznie ograniczyć za pomocą prawidłowo dobranej diety. Warto więc postawić na grupę dozwolonych produktów spożywczych i zmianę dotychczasowego trybu życia, aby uniknąć uciążliwych bólów stawów oraz ich niebezpiecznych stanów zapalnych. Odpowiednio szybka diagnoza w połączeniu ze zmianą żywienia pozwalają chorym wrócić do zdrowia.
Źródła
- Stamostergiou J., Theodoridis X., Ganochority V. i wsp., The role of the mediterranean diet in hyperuricemia and gout, Mediterr J Rheumatol 2018, 29(1):21-5
- Schiavo L., Favre G., Piolone V. i wsp., Low-Purine Diet Is More Effective Than Normal-Purine Diet in Reducing the Risk of Gouty Attacks After Sleeve Gastrectomy in Patients Suffering of Gout Before Surgery: a Retrospective Study, Obesity Surgery, volume 28, pages 1263–1270 (2018)
- Yokose Ch., McCormick N. i wsp., The role of diet in hyperuricemia and gout, Current Opinion in Rheumatology, March 2021, Volume 33, Issue 2, s. 135-144
